Του Νίκου Σβέρκου
Ο Αριστείδης Μπαλτάς είναι ο άνθρωπος που ευθύνεται για τη σύνταξη της διακήρυξης του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ. Το μέλος της Συντονιστικής Γραμματείας του σχήματος και καθηγητής Φιλοσοφίας των Επιστημών στο ΕΜΠ μίλησε στην «Εφ.Συν.» για την κρίση, τον σοσιαλισμό, την κυβέρνηση και την εξουσία, εκτιμώντας πως η απάντηση στους στόχους του κεφαλαίου μπορεί να έρθει μόνο μέσα από την πάλη των λαών, ότι υπάρχει «ανομολόγητος φόβος» μήπως η «καθαρή αριστερή στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ μετατραπεί σε ηγεμονική δύναμη», καθώς και ότι η πολιτική σκηνή θα αλλάξει ραγδαία το επόμενο διάστημα.
- Αποκλείετε το ενδεχόμενο ο καπιταλισμός τελικά να ξεπεράσει την κρίση του;
Σε όσα αφορούν την κοινωνική κίνηση δεν μπορούν να υπάρχουν προβλέψεις. Μόνον εκτιμήσεις, βασισμένες βέβαια κατά το δυνατόν στην ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης και των βαθύτερων τάσεων που φαίνεται να διαμορφώνονται. Θα έλεγα λοιπόν ότι το προηγούμενο, πριν από την κρίση, καθεστώς συσσώρευσης του κεφαλαίου στηριζόταν στον δανεισμό, ιδιωτικό και δημόσιο. Και η κερδοφορία του κεφαλαίου στηριζόταν εν πολλοίς στην άντληση κερδών από τα εισοδήματα του μέλλοντος. Ο καθοριστικός ρόλος των τραπεζών κάπου εδώ στηρίχτηκε. Από εκεί και πέρα, η έκρηξη της κατανάλωσης και η συναφής επίπλαστη ευημερία επέτρεπαν μια μορφή συναίνεσης μεταξύ των δυνάμεων του κεφαλαίου και των μεσαίων στρωμάτων. Θυμόμαστε όλοι τη συζήτηση περί «κοινωνίας των δύο τρίτων». Αλλά με την κρίση αυτό το μοντέλο συσσώρευσης και μερικής κοινωνικής συναίνεσης κατέρρευσε.
- Τώρα δηλαδή πώς πιστεύετε ότι θα αντιδράσουν οι κυρίαρχοι κύκλοι;
Σήμερα το κεφάλαιο αποσκοπεί σε κάτι σαν επιστροφή στην Αγγλία του Ολιβερ Τουίστ: πλήρη «απελευθέρωση» των εργασιακών σχέσεων, εκτίναξη της ανεργίας σε πρωτοφανή επίπεδα, διάλυση του κοινωνικού κράτους. Αλλά και διάλυση των μεσοστρωμάτων υπέρ μονοπωλιακών και συγκεντρωτικών μορφών παραγωγής και εμπορίου.
Για όλη την αναπτυγμένη Ευρώπη και με πρωτοπορία την Ελλάδα ως πεδίο δοκιμής των νέων συνταγών αυτός φαίνεται να είναι ο νέος μονόδρομος. Ο μονόδρομος της άνευ όρων και άνευ ορίων λιτότητας εσαεί. Αν εξαιρέσουμε πολεμικές συρράξεις μεγάλης κλίμακας, το κεφάλαιο και οι πολιτικές δυνάμεις που το εκφράζουν δεν φαίνεται να διαθέτουν άλλη στρατηγική, κάποιο σχέδιο B κεϊνσιανής έμπνευσης.
Πράγμα που σημαίνει ότι η απάντηση μπορεί να έρθει μόνον από την αντίσταση και την πάλη των λαών. Και την αλληλεγγύη των λαών. Και από κει και πέρα, μετά μια πρώτη νίκη, τα πράγματα είναι ανοιχτά για μεγάλες ίσως αλλαγές…
- Σύμφωνα με τη διακήρυξή του ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ έχει στρατηγικό στόχο τον σοσιαλισμό. Για τον σοσιαλισμό μιλούσε το ΠΑΣΟΚ, για σοσιαλισμό μιλά και το ΚΚΕ. Σε ποιο μοντέλο του σοσιαλισμού είναι τελικά πιο κοντά ο ΣΥΡΙΖΑ;
Μοντέλα δεν υπάρχουν. Ασκούμε κριτική στον «σοσιαλισμό» του ΠΑΣΟΚ, που στην αρχή ήθελε να είναι κάτι σαν πιο «ανθρώπινη» διαχείριση του καπιταλισμού και σήμερα είναι απλώς νεοφιλελευθερισμός με ψευδώνυμο. Ασκούμε κριτική στον σοσιαλισμό του ΚΚΕ, που κάπου ξέχασε τη δημοκρατία, ακόμη και την εργατική δημοκρατία, για να την περιορίσει σχεδόν αυτιστικά σε όσα τεκταίνονται στο Πολιτικό του Γραφείο και περιλαμβάνονται στις αποφάσεις της Κεντρικής Επιτροπής του.
Επειδή ακριβώς δεν υπάρχουν μοντέλα, θέλουμε να ανοίξουμε τη μεγάλη συζήτηση για τον σοσιαλισμό, για έναν σοσιαλισμό με ελευθερία και δημοκρατία, σε όλο το απαιτούμενο εύρος, σε όλο το απαιτούμενο βάθος, σχετικά με όλες τις απόπειρες οικοδόμησης του σοσιαλισμού στον 20ό αιώνα. Για να εντοπίσουμε όσο πιο συγκεκριμένα γίνεται αστοχίες και επιτεύγματα. Για να ξεκαθαρίσουμε όσο μπορούμε τα πράγματα. Για να μην κάνουμε τα ίδια λάθη.
- Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ δέχεται κριτική από τα δεξιά ότι ρέπει στον αριστερισμό και από τα αριστερά ότι «μετακινείται» προς κεντρώες θέσεις. Πόσο πιθανό είναι τελικά ο ΣΥΡΙΖΑ να ενσωματωθεί από το σύστημα;
Κάθε κριτική είναι καλοδεχούμενη. Εφόσον γίνεται καλόπιστα. Εφόσον διακρίνει τη στρατηγική από την τακτική. Εφόσον διακρίνει το τι θέλουμε από το τι μπορούμε και αναγνωρίζει το πόσο και το πώς προσπαθούμε. Εφόσον κατανοεί ότι κυβέρνηση και εξουσία δεν ταυτίζονται υποχρεωτικά. Εφόσον κατανοεί ότι υπάρχουν συσχετισμοί δυνάμεων που δεν βελτιώνονται αυτόματα, απλώς επειδή εμείς το θέλουμε. Εφόσον κατανοεί ότι σήμερα αλλάζουν άρδην τα πράγματα, ότι οι παλιοί τρόποι οργάνωσης της κοινωνίας καταρρέουν, αλλά μολαταύτα δεν βρισκόμαστε σε επαναστατική κατάσταση.
Για να κατανοηθεί ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ και η προοπτική του, για να κατανοηθεί το τι σημαίνει για εκείνον κυβέρνηση της Αριστεράς, απαιτείται η ενεργοποίηση στο μυαλό μας όλων αυτών των διακρίσεων. Και η ουσιαστική μελέτη και κατανόηση των κειμένων του, των αναλύσεών του και των τοποθετήσεών του. Πράγμα που ελάχιστα γίνεται στον δημόσιο λόγο, που περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε κυριολεκτικώς ανόητα και απολύτως ιδιοτελή στερεότυπα.
Γι” αυτό παρατηρείται το εκκρεμές που επισημαίνετε: Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ είναι ταυτόχρονα -και συχνά για τον ίδιο σχολιαστή- και υπερβολικά αριστερίστικος και υπερβολικά μετριοπαθής! Από κει και πέρα, όσο το σύστημα καταρρέει, τι νόημα έχει ο φόβος ότι ο ΣΥΡΙΖΑ- ΕΚΜ «θα ενσωματωθεί στο σύστημα»; Η «ενσωμάτωσή» του συνεπάγεται ευθέως τη δική του κατάρρευση.
- Αλλη μια κριτική προς τον ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι μοιάζει με το ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του 1980 και ο Αλέξης Τσίπρας με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Τι απαντάτε εσείς;
Νομίζω ότι αυτή η αναγωγή κρύβει έναν ανομολόγητο φόβο: ότι ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ και η καθαρή αριστερή στρατηγική του «κινδυνεύουν» να μετατραπούν σε ηγεμονική δύναμη της ελληνικής κοινωνίας. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το πολιτικό και κοινωνικό σύστημα και όσους το υπηρέτησαν και το υπηρετούν με το αζημίωτο όλα αυτά τα χρόνια. Αυτός είναι ο πραγματικός φόβος.
Θυμίζω ότι το ΠΑΣΟΚ μέσα σε 7 χρόνια πήγε από το 13% στο 25% και στο 48%. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ μέσα σε λιγότερο από τρία χρόνια πήγε από το 4,7% στο 17%, στο 27% και βλέπουμε. Γιατί όλες οι δημοσκοπήσεις τον αναδεικνύουν πλέον σε πρώτη δύναμη. Και όλα αυτά χωρίς να επιδοθεί σε κανέναν πολυσυλλεκτισμό, αλλά κρατώντας σταθερές τις θέσεις του, καθιστώντας απολύτως ρητή τη στρατηγική του στόχευση και εκφράζοντας με παρρησία τους πυλώνες του προγράμματός του.
Ποια ομοιότητα με το ΠΑΣΟΚ λοιπόν; Το ότι οι πολίτες της χώρας αρχίζουν να βλέπουν πως μόνη προοπτική είναι μια κυβέρνηση της Αριστεράς με ταξικά μεροληπτικό πρόγραμμα; Δηλαδή αυτό που δεν χαρακτήριζε το πολυσυλλεκτικό ΠΑΣΟΚ; Οι πολιτικοί αναλυτές, εφόσον διεκδικούν λόγο επιστημονικό και όχι σοβαροφανή προπαγάνδα, μάλλον θα έπρεπε να εμβαθύνουν κάπως περισσότερο στο «φαινόμενο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ».
- Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ δημοσκοπικά συγκεντρώνει περίπου 30%, ποσοστό που δεν είναι αρκετό για την αυτοδυναμία. Με ποιους λοιπόν θα σχηματίσει κυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ και με βάση ποιο πολιτικό πλαίσιο θα αναζητήσει συμμάχους;
Αυτή είναι η στατική ανάγνωση. Η πολιτική σκηνή αλλάζει ραγδαία και τίποτε δεν μας λέει ότι η σημερινή διάταξη των πολιτικών δυνάμεων θα μείνει ίδια μετά τις επόμενες εκλογές, όποτε και αν γίνουν αυτές. Το ερώτημα των πολιτικών συμμαχιών μόνο τότε μπορεί να τεθεί με πραγματικούς όρους.
Μέχρι τότε ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ οφείλει να οργανώνει τις λαϊκές αντιστάσεις, να επεξεργάζεται το πρόγραμμά του και να διεκδικεί την ενότητα της Αριστεράς. Δηλαδή να συνεχίσει να προσπαθεί να εκφράσει με συνέπεια και αποφασιστικότητα την κοινωνική συμμαχία των δυνάμεων της εργασίας, της επιστήμης και του πολιτισμού. Οι πολιτικές συμμαχίες έπονται και μπορούν να οικοδομηθούν μόνο σε αυτή τη βάση.
Πηγή: http://www.efsyn.gr/?p=12089
Ο Αριστείδης Μπαλτάς είναι ο άνθρωπος που ευθύνεται για τη σύνταξη της διακήρυξης του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ. Το μέλος της Συντονιστικής Γραμματείας του σχήματος και καθηγητής Φιλοσοφίας των Επιστημών στο ΕΜΠ μίλησε στην «Εφ.Συν.» για την κρίση, τον σοσιαλισμό, την κυβέρνηση και την εξουσία, εκτιμώντας πως η απάντηση στους στόχους του κεφαλαίου μπορεί να έρθει μόνο μέσα από την πάλη των λαών, ότι υπάρχει «ανομολόγητος φόβος» μήπως η «καθαρή αριστερή στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ μετατραπεί σε ηγεμονική δύναμη», καθώς και ότι η πολιτική σκηνή θα αλλάξει ραγδαία το επόμενο διάστημα.
- Αποκλείετε το ενδεχόμενο ο καπιταλισμός τελικά να ξεπεράσει την κρίση του;
Σε όσα αφορούν την κοινωνική κίνηση δεν μπορούν να υπάρχουν προβλέψεις. Μόνον εκτιμήσεις, βασισμένες βέβαια κατά το δυνατόν στην ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης και των βαθύτερων τάσεων που φαίνεται να διαμορφώνονται. Θα έλεγα λοιπόν ότι το προηγούμενο, πριν από την κρίση, καθεστώς συσσώρευσης του κεφαλαίου στηριζόταν στον δανεισμό, ιδιωτικό και δημόσιο. Και η κερδοφορία του κεφαλαίου στηριζόταν εν πολλοίς στην άντληση κερδών από τα εισοδήματα του μέλλοντος. Ο καθοριστικός ρόλος των τραπεζών κάπου εδώ στηρίχτηκε. Από εκεί και πέρα, η έκρηξη της κατανάλωσης και η συναφής επίπλαστη ευημερία επέτρεπαν μια μορφή συναίνεσης μεταξύ των δυνάμεων του κεφαλαίου και των μεσαίων στρωμάτων. Θυμόμαστε όλοι τη συζήτηση περί «κοινωνίας των δύο τρίτων». Αλλά με την κρίση αυτό το μοντέλο συσσώρευσης και μερικής κοινωνικής συναίνεσης κατέρρευσε.
- Τώρα δηλαδή πώς πιστεύετε ότι θα αντιδράσουν οι κυρίαρχοι κύκλοι;
Σήμερα το κεφάλαιο αποσκοπεί σε κάτι σαν επιστροφή στην Αγγλία του Ολιβερ Τουίστ: πλήρη «απελευθέρωση» των εργασιακών σχέσεων, εκτίναξη της ανεργίας σε πρωτοφανή επίπεδα, διάλυση του κοινωνικού κράτους. Αλλά και διάλυση των μεσοστρωμάτων υπέρ μονοπωλιακών και συγκεντρωτικών μορφών παραγωγής και εμπορίου.
Για όλη την αναπτυγμένη Ευρώπη και με πρωτοπορία την Ελλάδα ως πεδίο δοκιμής των νέων συνταγών αυτός φαίνεται να είναι ο νέος μονόδρομος. Ο μονόδρομος της άνευ όρων και άνευ ορίων λιτότητας εσαεί. Αν εξαιρέσουμε πολεμικές συρράξεις μεγάλης κλίμακας, το κεφάλαιο και οι πολιτικές δυνάμεις που το εκφράζουν δεν φαίνεται να διαθέτουν άλλη στρατηγική, κάποιο σχέδιο B κεϊνσιανής έμπνευσης.
Πράγμα που σημαίνει ότι η απάντηση μπορεί να έρθει μόνον από την αντίσταση και την πάλη των λαών. Και την αλληλεγγύη των λαών. Και από κει και πέρα, μετά μια πρώτη νίκη, τα πράγματα είναι ανοιχτά για μεγάλες ίσως αλλαγές…
- Σύμφωνα με τη διακήρυξή του ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ έχει στρατηγικό στόχο τον σοσιαλισμό. Για τον σοσιαλισμό μιλούσε το ΠΑΣΟΚ, για σοσιαλισμό μιλά και το ΚΚΕ. Σε ποιο μοντέλο του σοσιαλισμού είναι τελικά πιο κοντά ο ΣΥΡΙΖΑ;
Μοντέλα δεν υπάρχουν. Ασκούμε κριτική στον «σοσιαλισμό» του ΠΑΣΟΚ, που στην αρχή ήθελε να είναι κάτι σαν πιο «ανθρώπινη» διαχείριση του καπιταλισμού και σήμερα είναι απλώς νεοφιλελευθερισμός με ψευδώνυμο. Ασκούμε κριτική στον σοσιαλισμό του ΚΚΕ, που κάπου ξέχασε τη δημοκρατία, ακόμη και την εργατική δημοκρατία, για να την περιορίσει σχεδόν αυτιστικά σε όσα τεκταίνονται στο Πολιτικό του Γραφείο και περιλαμβάνονται στις αποφάσεις της Κεντρικής Επιτροπής του.
Επειδή ακριβώς δεν υπάρχουν μοντέλα, θέλουμε να ανοίξουμε τη μεγάλη συζήτηση για τον σοσιαλισμό, για έναν σοσιαλισμό με ελευθερία και δημοκρατία, σε όλο το απαιτούμενο εύρος, σε όλο το απαιτούμενο βάθος, σχετικά με όλες τις απόπειρες οικοδόμησης του σοσιαλισμού στον 20ό αιώνα. Για να εντοπίσουμε όσο πιο συγκεκριμένα γίνεται αστοχίες και επιτεύγματα. Για να ξεκαθαρίσουμε όσο μπορούμε τα πράγματα. Για να μην κάνουμε τα ίδια λάθη.
- Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ δέχεται κριτική από τα δεξιά ότι ρέπει στον αριστερισμό και από τα αριστερά ότι «μετακινείται» προς κεντρώες θέσεις. Πόσο πιθανό είναι τελικά ο ΣΥΡΙΖΑ να ενσωματωθεί από το σύστημα;
Κάθε κριτική είναι καλοδεχούμενη. Εφόσον γίνεται καλόπιστα. Εφόσον διακρίνει τη στρατηγική από την τακτική. Εφόσον διακρίνει το τι θέλουμε από το τι μπορούμε και αναγνωρίζει το πόσο και το πώς προσπαθούμε. Εφόσον κατανοεί ότι κυβέρνηση και εξουσία δεν ταυτίζονται υποχρεωτικά. Εφόσον κατανοεί ότι υπάρχουν συσχετισμοί δυνάμεων που δεν βελτιώνονται αυτόματα, απλώς επειδή εμείς το θέλουμε. Εφόσον κατανοεί ότι σήμερα αλλάζουν άρδην τα πράγματα, ότι οι παλιοί τρόποι οργάνωσης της κοινωνίας καταρρέουν, αλλά μολαταύτα δεν βρισκόμαστε σε επαναστατική κατάσταση.
Για να κατανοηθεί ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ και η προοπτική του, για να κατανοηθεί το τι σημαίνει για εκείνον κυβέρνηση της Αριστεράς, απαιτείται η ενεργοποίηση στο μυαλό μας όλων αυτών των διακρίσεων. Και η ουσιαστική μελέτη και κατανόηση των κειμένων του, των αναλύσεών του και των τοποθετήσεών του. Πράγμα που ελάχιστα γίνεται στον δημόσιο λόγο, που περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε κυριολεκτικώς ανόητα και απολύτως ιδιοτελή στερεότυπα.
Γι” αυτό παρατηρείται το εκκρεμές που επισημαίνετε: Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ είναι ταυτόχρονα -και συχνά για τον ίδιο σχολιαστή- και υπερβολικά αριστερίστικος και υπερβολικά μετριοπαθής! Από κει και πέρα, όσο το σύστημα καταρρέει, τι νόημα έχει ο φόβος ότι ο ΣΥΡΙΖΑ- ΕΚΜ «θα ενσωματωθεί στο σύστημα»; Η «ενσωμάτωσή» του συνεπάγεται ευθέως τη δική του κατάρρευση.
- Αλλη μια κριτική προς τον ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι μοιάζει με το ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του 1980 και ο Αλέξης Τσίπρας με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Τι απαντάτε εσείς;
Νομίζω ότι αυτή η αναγωγή κρύβει έναν ανομολόγητο φόβο: ότι ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ και η καθαρή αριστερή στρατηγική του «κινδυνεύουν» να μετατραπούν σε ηγεμονική δύναμη της ελληνικής κοινωνίας. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το πολιτικό και κοινωνικό σύστημα και όσους το υπηρέτησαν και το υπηρετούν με το αζημίωτο όλα αυτά τα χρόνια. Αυτός είναι ο πραγματικός φόβος.
Θυμίζω ότι το ΠΑΣΟΚ μέσα σε 7 χρόνια πήγε από το 13% στο 25% και στο 48%. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ μέσα σε λιγότερο από τρία χρόνια πήγε από το 4,7% στο 17%, στο 27% και βλέπουμε. Γιατί όλες οι δημοσκοπήσεις τον αναδεικνύουν πλέον σε πρώτη δύναμη. Και όλα αυτά χωρίς να επιδοθεί σε κανέναν πολυσυλλεκτισμό, αλλά κρατώντας σταθερές τις θέσεις του, καθιστώντας απολύτως ρητή τη στρατηγική του στόχευση και εκφράζοντας με παρρησία τους πυλώνες του προγράμματός του.
Ποια ομοιότητα με το ΠΑΣΟΚ λοιπόν; Το ότι οι πολίτες της χώρας αρχίζουν να βλέπουν πως μόνη προοπτική είναι μια κυβέρνηση της Αριστεράς με ταξικά μεροληπτικό πρόγραμμα; Δηλαδή αυτό που δεν χαρακτήριζε το πολυσυλλεκτικό ΠΑΣΟΚ; Οι πολιτικοί αναλυτές, εφόσον διεκδικούν λόγο επιστημονικό και όχι σοβαροφανή προπαγάνδα, μάλλον θα έπρεπε να εμβαθύνουν κάπως περισσότερο στο «φαινόμενο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ».
- Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ δημοσκοπικά συγκεντρώνει περίπου 30%, ποσοστό που δεν είναι αρκετό για την αυτοδυναμία. Με ποιους λοιπόν θα σχηματίσει κυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ και με βάση ποιο πολιτικό πλαίσιο θα αναζητήσει συμμάχους;
Αυτή είναι η στατική ανάγνωση. Η πολιτική σκηνή αλλάζει ραγδαία και τίποτε δεν μας λέει ότι η σημερινή διάταξη των πολιτικών δυνάμεων θα μείνει ίδια μετά τις επόμενες εκλογές, όποτε και αν γίνουν αυτές. Το ερώτημα των πολιτικών συμμαχιών μόνο τότε μπορεί να τεθεί με πραγματικούς όρους.
Μέχρι τότε ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ οφείλει να οργανώνει τις λαϊκές αντιστάσεις, να επεξεργάζεται το πρόγραμμά του και να διεκδικεί την ενότητα της Αριστεράς. Δηλαδή να συνεχίσει να προσπαθεί να εκφράσει με συνέπεια και αποφασιστικότητα την κοινωνική συμμαχία των δυνάμεων της εργασίας, της επιστήμης και του πολιτισμού. Οι πολιτικές συμμαχίες έπονται και μπορούν να οικοδομηθούν μόνο σε αυτή τη βάση.
Πηγή: http://www.efsyn.gr/?p=12089
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλώ σημειώστε το σχόλιο σας